Chấn thương vai ở người tập luyện thể thao

Chấn thương vai ở người tập luyện thể thao​

Ở người chơi thể thao, khớp vai là một khớp thực hiện khá nhiều động tác cho hầu hết các họat động của chi trên nên rất dễ chấn thương.​

Chấn thương vai có thể xảy ra sau khi chấn thương té ngã, va chạm, tập luyện thể thao không đúng cách, vận động quá tải trong thời gian dài. Nếu không xử trí, chữa trị sớm, đúng cách có thể dẫn đến đau mạn tính, cứng khớp, hoặc teo cơ, mất chức năng khớp vai.

CẤU TRÚC VÙNG VAI

Khớp vai có khung xương cấu tạo bởi xương đòn, xương bả vai, và chỏm xương cánh tay. Các xương này khớp với nhau tạo thành khớp cùng-đòn và khớp ổ chảo-cánh tay. Các khớp này được giữ bằng các dây chằng và bao khớp. Và bọc lấy khung xương này là cơ tam giác và 4 gân cơ xoay. Giữa mỏm cùng xương bả vai và gân cơ chóp xoay có 1 túi họat dịch giúp gân cơ không bị xương cọ xát khi vận động.

Khớp vai chỉ vận động một cách linh họat, uyển chuyển khi khung xương vững chắc, các khớp trơn tru và các gân cơ khỏe mạnh.

CÁC HÌNH THỨC CHẤN THƯƠNG VAI:

1. 
   

1. Theo thời gian:

1. Cấp tính: những chấn thương vừa gặp phải: đụng dập, rách – đứt gân, cơ dây chằng – tu máu phần mềm – dập vỡ sụn khớp – gãy xương … Ví dụ: gãy xương vai, bong gân, trật khớp…
2. Chấn thương mãn tính: là những chấn thương kéo dài do
   1. Chấn thương cấp không được điều trị – hoặc điều trị không đúng cách à làm tổn thương kéo dài và khó hồi phục
   2. Chấn thương do quá tải: là những vi chấn thương trong tập luyện quá sức à lặp đi lặp lại kéo dài à tích lũy sau một giai đoạn tập luyện hoặc thi đấu nặng mà cơ thể không hồi phục kịp.
   3. Chấn thương cũ chưa kịp hồi phục à tái phát nhiều lần à tổn thương mãn tính.
   4. Liên quan tình trạng xuống cấp của khớp vai, thoái hóa khớp.

2. Theo cấu trúc, tổn thương:

1. 
   
2. Chấn thương phần mềm, tụ máu bầm:
   
   Là tổn thương cơ, hay mô dưới da do đụng dập, va chạm.
   
   
3. Gãy, nứt xương:
   
   Thường gặp: gãy xương đòn, xương cánh tay… gãy khi té ngã đập vai hay chống tay.
   
   
4. Trật khớp, dãn dây chằng:
   
   Khi chấn thương té ngã, các khớp cùng- đòn, ổ chảo-cánh tay cũng rất dễ bị dãn hoặc trật ra do hệ thống dây chằng bao khớp không còn vững chắc.
   Nếu đã trật khớp vai mà điều trị không đúng và không đủ thời gian, khả năng trật đi trật lại rất cao, làm yếu khớp vai.
   
   
5. Viêm, rách gân cơ xoay

Đây là nguyên nhân chính gây chứng đau vai cấp và mạn tính.

Nhóm gân cơ xoay ở vai gồm 4 gân cơ nằm bọc xung quanh khớp vai, có chức năng làm chắc vai, và giúp ta làm động tác giở tay lên, đưa tay ra trước ra sau và xoay vai.

Nhóm gân này rất mỏng nhưng lại rất quan trọng, phụ trách gần như toàn bộ hoạt động của khớp vai. Do đó, nếu bị viêm sưng nề hay rách gân sẽ làm đau, và giảm hoặc mất vận động của vai, nếu không chữa trị đúng sẽ trở thành mạn tính rất khó điều trị.

Nguyên nhân:

• Gân cơ xoay bị viêm hay rách do vận động khớp vai quá mức một thời gian dài , mang xách quá nặng, hay chấn thương té chống tay hoặc đập vai xuống đất, hoặc tự nhiên mòn rách do lão hoá ở người lớn tuổi.
• Thường gặp ở các môn: tennis, cầu lông, bóng chuyền, cử tạ…
• Nguyên nhân thường gặp do:
  1. Chơi quá sức.
     
     
  2. Khởi động không kỹ.
     
     
  3. Thể lực cơ bắp không đủ, hoặc cơ thể không được khỏe khi chơi.
     
     
  4. Kỹ thuật không đúng ở những động tác giơ tay quá đầu hay xoay vai như: cú xẹc, đập bóng hay rờ-ve trong tennis, cú đập cầu, đánh bổng trong cầu lông, giao bóng hay đập bóng trong bóng chuyền, cử nâng hay giật
  5. • Viêm túi họat dịch:
  Ở người chơi các môn có những động tác tay giơ cao qua đầu thường xuyên(cầu lông, tennis, bơi lội…), túi họat dịch này dễ bị cọ xát, đôi khi sưng lên, tụ dịch gây đau.

DIỄN TIẾN VÀ BIẾN CHỨNG

Những tổn thương gãy xương, trật khớp cần chẩn đóan, xử trí cấp thời đúng cách tại bệnh viện chuyên khoa để xương lành tốt, khớp trơn tru. Nếu không, sẽ để lại di chứng rất nặng nề như xương không lành, lệch xương hay, lỏng lẻo khớp.

Đối với những chấn thương đau vai sau khi té ngã, chấn thương, vận động nặng hay tự nhiên đau nếu không điều trị đúng và kịp thời, đau vai sẽ ngày càng nặng, đau tăng khi vận động, và đau cả khi ngủ. Về sau, có lúc đau dữ dội làm không thể cử động được vai. Khi đau vai kéo dài sẽ dẫn đến biến chứng cứng khớp, teo cơ, mất chức năng vận động, gây xáo trộn cuộc sống, suy sụp tòan thân, mất ngủ mạn tính.

CÁCH XỬ TRÍ

• Nếu thấy vai biến dạng, đau dữ dội, có thể bạn đã bị gãy xương hoặc trật khớp vai. Phải đến ngay bệnh viện chuyên khoa để chụp XQ, và xử trí cấp cứu.
  
  
• Khi bị chấn thương đau vai mức độ vừa, bạn nên:

1. 
   
   • Nên làm

• • Ngừng chơi
  • Chườm đá vùng vai đau 2-3 lần trong ngày, mỗi lần 15 phút.
  • Tắm nước nóng toàn thân.
  • Có thể dùng các gel kháng viêm giảm đau nhanh như Ketoprofen… thoa tại chỗ 2-3 lần ngày, giúp giảm sưng, đau, tan máu bầm tại chỗ viêm.
  • Treo tay lên nếu đau nhiều.
  • Tập các bài tập kéo giãn các nhóm cơ vùng khuỷu.
  • Nghỉ chơi ít nhất 3 -7 ngày. Trong lúc nghỉ, vẫn vận động nhẹ nhàng các động tác khớp vai mà không gây đau. Không nên nằm ngủ đè lên vai đau.
  • Uống thuốc kháng viêm giảm đau.
  • Nếu sau 1 tuần vẫn còn đau với các biện pháp điều trị trên, nên đến khám bác sĩ chuyên khoa khớp vai hay chấn thương thể thao để chẩn đoán sớm và có kế hoạch chữa trị đúng cách, nhằm phục hồi lại vận động của khớp vai.

2. Không nên làm:

• • Xoa bóp dầu nóng hay thuốc rượu vào vai đau, vì nóng sẽ làm tăng sưng nề và tụ máu bầm nơi gân tổn thương.
  • Nắn sửa không đúng cách sẽ làm rách gân nặng thêm.
  • Cố gắng chơi tiếp, có thể làm bệnh trở nên trầm trọng hơn do rách gân nặng hơn, máu bầm ra nhiều hơn.
  • Trong những trường hợp nặng hoặc sau khi dùng những biệp pháp nêu trên trong 1 tuần mà vẫn không khỏi, tốt nhất chúng ta phải đến khám bác sĩ chuyên khoa xương khớp hay chuyên khoa khớp vai ngay.
    

Biện pháp điều trị chuyên khoa:

Sau khi khám và đánh giá đúng tổn thương, bạn sẽ được bác sĩ chuyên khoa:

• Chụp XQ, hoặc MRI (cộng hưởng từ) để tìm chính xác nguyên nhân gây đau vai, như:chồi xương, khảo sát gân rách và sụn tróc.

• Kê toa thuốc đặc trị giúp giãn cơ, tan máu bầm, và kháng viêm tại chỗ.
• Chỉ định vật lý trị liệu siêu âm sóng ngắn, chạy điện hỗ trợ tại chỗ viêm.
• Hướng dẫn bạn các bài tập phục hồi và trở lại chơi thể thao tùy theo giai đoạn bệnh.
• Chích thuốc kháng viêm có chứa steroid tại chỗ viêm.
• Nếu trường hợp nặng hoặc tái đi tái lại bác sĩ sẽ khuyên bạn nên nội soi khớp vai lấy bỏ mô viêm-xơ trong gân, làm gân trơn láng trở lại, hoặc may lại gân, sụn bị rách.
• Đây là 1 phương pháp phẫu thuật tiên tiến đang được sử dụng rộng rãi trên thế giới. Phương pháp này rất hiệu quả, sẹo mổ nhỏ thẩm mỹ, ít đau, thời gian phục hồi nhanh, giúp bạn có thể chơi lại thể thao phong độ cao.
  

MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÒNG TRÁNH VIÊM RÁCH GÂN CƠ XOAY, VÀ GIÚP CHƠI THỂ THAO TRỞ LẠI SAU HỒI PHỤC CHẤN THƯƠNG:

1. Tập tăng sức mạnh gân cơ, tập tăng độ dẻo của cơ vùng vai bằng các bài tập kéo dãn. Tập thể lực và độ bền toàn thân.
   
   
2. Khởi động-làm nóng kỹ trước khi chơi.

3. Điều chỉnh kỹ thuật các động tác cho chuẩn.

BS. NGUYỄN TRỌNG ANH
Thành viên Hội Nghiên Cứu Khớp Vai Châu Á​